استادیار گروه قرآن و متون اسلامی دانشگاه معارف اسلامی
چکیده
آیه 40 سوره توبه معروف به آیه غار به علت اشتمال آن نسبت به قضیه مصاحبت ابوبکر با پیامبر؟صل؟ در غار میان مفسران امامیه و اهل تسنن مورد بحث بوده است. هدف از این نوشتار، تحلیل و تبیین ادله تفسیری فریقین و داوری بین آنها با تأکید بر مناظره منقول از شیخ مفید میباشد که براساس گردآوری اطلاعات کتابخانهای از تفاسیر شیعه و اهل تسنن و برخی کتب کلامی مرتبط و روشب توصیفی _ تحلیلی آنها به گونه تطبیقی و توجه به اشتراکها و افتراقها و سپس قضاوت بین دلایل انجام گرفته است. استفضال برای ابوبکر توسط مفسران عامه با ایرادهایی مواجه است؛ مانند مصداقیّت عبدالله بن بکر به جای او؛ روایت عایشه در عدم نزول آیه درباره او و خاندانش مگر حادثه افک؛ حضور ابوبکر در نماز جماعت سالم بن حذیفه در قبا همزمان با وقوع حادثه غار. با لحاظ ادبیات مناظره علمای شیعه در مقام تفسیر یا جدل با مخالفان، دیده میشود که اولاً، منطق بر این استدلالها حکمفرماست؛ ثانیاً، ادب مناظره نیز رعایت شده است؛ درصورتیکه در این میان برخی مفسران اهل تسنن با تعصّب به تفسیر این آیه پرداختهاند.