بررسی تطبیقی بداء از دیدگاه شیعه و اهل‌سنّت، با تأکید بر قرآن و سنّت 

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد علوم قرآن و فارغ التحصیل سطح چهار

2 دکترای علوم قرآن جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

مسئله بداء یکی از مباحث چالش‌برانگیز در کلام اسلامی است که همواره محل گفت‌وگوی جدی میان متکلمان شیعه و اهل سنت بوده است. اختلاف در برداشت از این مفهوم، برخی را به سوی تفسیرهای اعتقادی و برخی دیگر را به موضع‌گیری‌های انتقادی کشانده است. این مقاله با هدف بررسی تطبیقی دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت درباره بداء، بر پایه آیات قرآن و روایات اسلامی، به تحلیل معنای لغوی و اصطلاحی بداء و بازخوانی تفاسیر متکلمان اسلامی پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد کتابخانه‌ای است و منابع اصلی فریقین در این زمینه مورد واکاوی قرار گرفته‌است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در میان علمای شیعه، بداء عمدتاً به معنای «اظهار امر مخفی از جانب خداوند برای بندگان» تفسیر شده و به صراحت از نسبت دادن تغییر در علم الهی پرهیز شده است، مگر در دیدگاه خاص شهید مطهری که امکان تجدید در قضا و قدر را مطرح می‌کند. در مقابل، علمای اهل سنت با تأکید بر معنای لغوی بداء، آن را مستلزم نقص در علم الهی دانسته و آن را مردود شمرده‌اند. در نهایت، نتیجه تحقیق آن است که مفهوم بداء همچنان دارای ابهام‌های جدی است و تاکنون تبیین روشنی که بتواند همسو با مبانی توحیدی و قابل دفاع باشد، ارائه نشده است.
کلیدواژه‌ها: بداء، علم الهی، علم ازلی، نسخ، قضا و قدر.

کلیدواژه‌ها